၀မ္းတလံုးေကာင္း ေခါင္းမခဲ Diarrhea

မျဖစ္ဘူးသူ မရွိတဲ့ ေရာဂါေတြထဲမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးက ဘာလဲ။ မွန္ေအာင္ေျဖႏိုင္သူေတြေရာ မွားသူေတြပါ ၀မ္းေလွ်ာတာ မၾကာမၾကာ ျဖစ္ၾကရတယ္။ ဘယ္ေဆး ေသာက္ရမလဲကိုလည္း လူတိုင္းလိုလိ္ုက ေဆးနည္း ေပးတတ္ၾကေသးတယ္။ အရင္ကဆို ဗမာျပည္မွာ (သာလာဆပ္) ေသာက္ခိုင္းၾကမယ္။ ေနာက္ပိုင္းလူေတြက ပိုသိလာၾကတာမို႔ ORS ဓါတ္ဆား ထုပ္ကို ညႊန္းမယ္။ ေစတနာ ပိုသူေတြက (မက္ထရို) ကိုပါ အေသာက္ ခိုင္းခ်င္ခိုင္းလိမ့္မယ္။ မသိတသိနဲ႔ နည္းနည္း သိတာေတြထဲက လြဲတာေတြ႔ရင္ ျပင္ႏိုင္ေအာင္ ေရးပါရေစ။

ေရာဂါနာမည္ေတြက Diarrhea, Loose motion, GE, Traveler’s diarrhea အမ်ိဳးမ်ိဳး ေခၚပါတယ္။ တေန႔မွာ ၃ ခါထက္ ပိုသြားရင္ ၀မ္းေလွ်ာတာလို႔ WHO က ဦးတိက်ေတြက သတ္မွတ္ပါတယ္။ အမွန္ကေတာ့ လူတိုင္း ကုိယ့္အက်င့္နဲ႔ ကိုယ္ ရွိၾကတာပါ။ သြားေနၾကထက္ “ပိုရင္၊ ေျပာင္းရင္” တခုခုျဖစ္ျပီလို႔ သိလိုက္ပါ။ တခုခုလုပ္ပါ။

၀မ္းပ်က္-၀မ္းေလွ်ာ ကို (ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုးေၾကာင့္က အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစတယ္။ အမ်ားဆံုးဆိုတာ တကယ့္အမ်ားဆံုး။ ၁၀ ခါ ျဖစ္ ၉ ခါ ျဖစ္ေစတာ (ဗိုင္းရပ္စ္)ပါ။ ၾကံဳတံုးေရးရအံုးမယ္။ (ဗိုင္းရပ္စ္) ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ တျခားေရာဂါေတြကလည္း မ်ားတယ္။ HIV ပိုး၊ အသဲေရာင္ A, B, C ပိုး၊ တုပ္ေကြး၊ အေအးမိ၊ ေက်ာက္၊ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္၊ ၀က္သက္၊ ၾကြက္ႏို႔၊ (ပိုလီယုိ)၊ ေခြးရူး၊ စတာေတြပါ။ (ဗိုင္းရပ္စ္) ဆိုတဲ့ အင္မတန္ ေသးငယ္လြန္းလွတဲ့ ဒီအေကာင္ကို အလြန္မတန္ နာမည္ၾကီးလွတဲ့ ဆရာ၀န္ေတြေတာင္မွ မႏိုင္ၾကေသးပါ။

Virus ေၾကာင့္ မဟုတ္ရင္ (ဗက္တီးရီးယား) ေၾကာင့္ ၀မ္းပ်က္ေစပါတယ္။ ဘယ္က၀င္သလဲ။ ပါးစပ္ကေန၀င္တာ။ ပါးစပ္ထဲ ဘာထည့္ၾကလဲ။ အစားအေသာက္နဲ႔ ေရ။ ကေလးငယ္ဆိုရင္ ေတြ႕ကရာထည့္တာ။ ဘယ္အေကာင္ ၀င္လာလာ အူသိမ္ကို ေရာင္ေစတယ္။ အစာအိမ္ေရာ အူပါ ေရာင္ရင္ GE ေခၚတယ္။ ေရာင္လာရင္ လႈပ္ရွားတာ ပိုျမန္လာတယ္။ အူေတြ လႈတ္လြန္းတာ နားၾကပ္မပါဘဲ လူနာကိုယ္တိုင္ သိတယ္။ ဗိုက္နာမယ္။ စားလိုက္ ေသာက္လိုက္တဲ့ အစာနဲ႔ ေရကို ေကာင္းေကာင္း စုပ္မယူႏိုင္ေတာ့ဘဲ၊ ၀မ္းထဲပါသြားမယ္။ ၀မ္းသြားရတဲ့ အၾကိမ္ေတြ မ်ားမယ္။

လူဆိုတာက ေရကို စုပ္တာျဖစ္ျဖစ္၊ ထုတ္တာျဖစ္ျဖစ္ ဆားပါမွ လုပ္ႏိုင္တာ။ ေရေတြထြက္ေတာ့ ဆားေတြပါ ထြက္တာေပါ့။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၀မ္းေလွ်ာ-၀မ္းပ်က္ရဲ႕ မေကာင္းက်ိဳးဆက္ဟာ ေရဓါတ္-ဆားဓါတ္ ဆံုးရံွဳးတာ ျဖစ္တယ္။ ၀မ္းသြားရင္း ေရေတြ အမ်ားၾကီး ပါသြားတာက ေကာင္းက်ိဳး တမ်ိဳးေတာ့ ရတယ္။ ပိုးေတြပါ ပါသြားတာကိုး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၀မ္းပိတ္ေဆးကို အလြယ္ မသံုးသင့္ၾကဘူး။ ေျပာခဲ့သလို (ဗိုင္းရပ္စ္) ကို သတ္တဲ့ေဆးက မရွိဘူး။ ဓါတ္ဆားထုပ္သာ အရင္လုပ္ပါ။

ေဆးလိုလို႔ သံုးရင္ Loperamide (Imodium, Kaopectate II) ကို ၄ မီလီဂရမ္၊ ၂ ျပား စေသာက္ျပီး၊ ၀မ္း ၁ ခါ သြားတိုင္း၊ ၁ ျပား ေသာက္ႏိုင္တယ္။ အာေခါင္ေျခာက္၊ ေခါင္းနဲနဲမူးတာသာ ျဖစ္တတ္တယ္။ Lomotil ကိုေတာ့ တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၃-၄ ၾကိမ္။ တျခား ေဆးေတြကေတာ့ Bismuth Subsalicylate, Diphenoxylate and Atropine, Tincture of Opium (ဘိန္း)၊ Charcoal (မီးေသြး) စတာေတြ ျဖစ္တယ္။ ဘိန္းလည္း အရမ္းမစားနဲ႔ မီးေသြးလဲ အရမ္းမ၀ါးနဲ႔။

၀မ္းသြားတာအျပင္ နဲနဲဖ်ားတာ ရွိမယ္။ ေသြး-အၾကိအခြ်ဲပါမယ္၊ တျပည္တရြာ သြားရင္းျဖစ္မယ္ ဆိုရင္ (ဗက္တီးရီးယား) ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ORS အျပင္ ပိုးေသေစမဲ့ေဆးကို ေသျခာေပါက္ ေသာက္ရမယ္။ Septrin လို႔ လူသိမ်ားတဲ့ေဆး Co-trimoxazole ကို (ဆာလ္မိုနဲလား) ေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္တာ။ (ရွီဂဲလား) ဝမ္းကိုက္တာေတြမွာ သံုးႏိုင္တယ္။ ၂ ႏွစ္ ေအာက္ ကေလးေတြကိုေတာ့ မေပးသင့္ဘူး။ ဒီေဆးက ေယက္်ား ဆီးအိမ္-ဆီးႀကိတ္ေရာင္၊ ေက်ာက္ကပ္ႁပြန္ေရာင္၊ ဆိုင္းနပ္စ္၊ နားကိုက္တာေတြ အတြက္ပါ သံုးပါေသးတယ္။

Furazolidone ေဆးကိုေတာ့ (ဂိုင္ယာဒီးယား) ပိုးဝင္လို႔ ဝမ္းပ်က္တာ၊ (ဗက္ဆလရီ) ဝမ္းကိုက္ နဲ႔ ခရီးသြား ဝမ္းပ်က္တာ ေတြအတြက္ ေပးႏိုင္တယ္။

Metronidazole (မက္ထရို-ႏိုက္ဒါဇိုးလ္) ဆိုတဲ့ေဆးက ေရာဂါအေတာ္မ်ားမ်ားအတြက္ သံုးႏိုင္တယ္။ (GE) အစာလမ္း ေရာင္တာ၊ ခရီးသြားဝမ္းပ်က္တာ၊ (ဂိုင္ယာဒီးယား) ပိုးဝင္လို႔ ဝမ္းပ်က္တာ၊ (အမီးဘား) ဝမ္းကိုက္တာ၊ (အမီးဘား) သြားဖုံး ေရာင္တာ၊ (အမီးဘား) အသဲျပည္တည္တာ၊ ေလမႀကိဳက္တဲ့ပိုးေၾကာင့္ အူမႀကီးေရာင္တာ၊ ေမြးလမ္းေၾကာင္း ေရာင္တာ၊ တင္ပါးဆံုအတြင္း အဂၤါေတြ ေရာင္တာ၊ ဦးေႏွာက္ ျပည္တည္နာ၊ ဆီးႁပြန္ေရာင္တာေတြ အတြက္ပါ ေပးတယ္။ ေရာဂါ မတူရင္ ေဆးအဆ မတူပါ။ ၁ ျပား ၃ ၾကိမ္ကေန ၂ ျပား ၃ ၾကိမ္အထိ ေပးရတယ္။ ကိုယ္၀န္ ႏုေသးရင္ မေပးသင့္ဘူး။ ႏို႔တိုက္ေနရင္ ႏို႔ထဲပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္၊ ဗိုက္နာ၊ ဆီးနီ၊ အစားပ်က္၊ ကိုယ္ပူမယ္။ တကယ္ မလိုဘဲ မေသာက္ပါနဲ႔။

ORS ဓါတ္ဆားထုပ္ကို ပါးစပ္ကေန ႏိုင္ေအာင္ ျဖည့္မေပးႏိုင္ရင္ ေသြးေၾကာထဲကေန သြင္းရမယ္။ လူကို ၾကည့္ရင္ ေျပာ့ေခြေနမယ္။ မ်က္တြင္းခ်ိဳင့္-ငယ္ထိပ္ခြက္ေနမယ္။ လက္နဲ႔ ဗိုက္က အေရျပား မ, ၾကည့္ရင္ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ ေအာက္ကို ျပန္မက်ဘူး။ ေျခ-လက္ ေအးစက္ေနမယ္။ လက္ေကာက္၀တ္ ေသြးခုန္တာ စမ္းလို႔ခက္၊ စမ္းမရျဖစ္မယ္။ ေသြးဖိအားက်၊ တိုင္းမရ။ အေရးကေတာ့ ေပၚျပီ။ အသက္လုရပါေတာ့မယ္။

RL ဆိုတဲ့ Drip က ORS ပါဘဲ။ မ်ားမ်ားသြားရင္ ျမန္ျမန္သြင္းပါ။ အၾကိမ္မ်ားတာထက္ ေျပာခဲ့တဲ့ လကၡဏာေတြက ပိုအေရးၾကီးတယ္။ သြင္းတာ ေႏွးေသးရင္ ႏွစ္လံုး တျပိဳင္နက္ သြင္းပါ။ တခါတေလ လက္ႏွစ္ဖက္၊ ေျခႏွစ္ေခ်ာင္းကေန Drips ေလးစင္း တျပိဳင္ထဲ သြင္းရတတ္တယ္။ ဒါမွ ေလးဘက္နာတာ။ GE နဲ႔ ကာလ၀မ္းလိုျဖစ္ရင္ လုပ္ရတတ္တာမ်ိဳး။

Cholera ကာလ၀မ္း ျဖစ္ေစတဲ့ အေကာင္ေတြကေန အဆိပ္လိုမ်ိဳးပါ ထုတ္တယ္။ Secretory diarrhea ေခၚတယ္။ အူနံရံက (ဆဲလ္) ေတြထဲက ေရေတြပါ ထြက္သြားေစတယ္။ ကပ္ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။ အျမန္ကူးစက္လို႔၊ ေနရာတခုမွာ လူေတြ အမ်ားၾကီးလာ ျဖစ္တယ္။ ေရနဲ႔ဓါတ္ဆား ႏိုင္ေအာင္ ျပန္မျဖည့္ႏိုင္ရင္ ေသတယ္။

ရြာတရြာမွာ ကာလ၀မ္းျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ေသကုန္ၾကျပီ။ အဖိုးၾကီးတေယာက္ သားေတြ၊ သမီးေတြက အစားအေသာက္ ဆင္ျခင္ဘို႔ ေျပာတာ နားမေထာင္ဘူး။ သူ႕မွာ အားကိုးစရာ ရွိတာကိုး။ ေဗဒင္က “သူမ်ားသတ္လို႔သာ ေသရမယ္” လို႔ ေဟာထားတာ။ ၀မ္းေရာဂါကအစ ဘာေရာဂါမွ ဂရုစိုက္စရာ မလိုဘူးေပါ့။ ကူးပါေလေရာ၊ ျဖစ္ပါေလေရာ။ ေသပါေလေရာ။ ကာလ၀မ္းမို႔ ခ်က္ခ်င္း သျဂႋဳလ္ၾကရတယ္။ အကာလညအခါ ဖ်ာလိပ္ထဲမွာထည့္ သခၤ်ဳိင္းကုန္းပို႔ရတယ္။ သုဘရာဇာမ်ားက မူးခ်ိန္ေပါ့။ အဖိုးၾကီးအေလာင္း တြင္းထဲျပစ္ခ်၊ အရက္ ဆက္ခ်ေနလိုက္ၾကတယ္။ အဖိုးၾကီးက တကယ္ မေသေသးဘူး။ Coma-like state ေျမာေနတယ္ ေခၚတာမ်ိဳးေပါ့။ သတိျပန္ရလို႔ ေျမက်င္းထဲက ထလာေတာ့တယ္။ အရက္မူးမူးနဲ႔ သုဘရာဇာေတြက တေစၧမွတ္ျပီး၊ ေပါက္ျပားနဲ႔ ေခါင္းခ်လိုက္တာ အခုမွ တကယ္ေသပါေလေရာ။ မွန္လိုက္တဲ့ ေဗဒင္။

၀မ္းေရာဂါ ကင္းစင္ၾကပါေစ။

Dr. တင့္ေဆြ
၁၄-၆-၂၀၁၀